Zajmie się tym Fundacja „Klucz Kobylański” z siedzibą w Kobylanach powstała 22 lipca 2022 roku.
Fundatorki to nowe właścicielki spalonego Dworu Sulimirskich w Kobylanach: Dorota Chilik –
ekonomista z kilkunastoletnim doświadczeniem w realizacji projektów inwestycyjnych oraz Jolanta
van Grieken-Barylanka – dziennikarka, pasjonatka i badaczka historii wsi z Klucza Kobylańskiego i
ustanowionej tu pierwszej ordynacji rodowej w Polsce.
Głównym przedmiotem działalności Fundacji jest rekonstrukcja i zagospodarowanie Dworu
Sulimirskich w Kobylanach, wpisanego do rejestru zabytków Podkarpackiego Wojewódzkiego
Konserwatora Zabytków w Przemyślu.
Drewniany parterowy dwór na planie prostokąta z charakterystycznym gankiem z kolumnami został
przebudowany na początku XX wieku przez Wita Sulimirskiego, ostatniego właściciela majątku, na
fundamentach starszego dworu, pochodzącego z XIX wieku (na fotografii). Wcześniej od północy
wybudowano piętrowe skrzydło dworu. Po 1945 roku rodzina musiała w pośpiechu dwór opuścić i
otrzymała zakaz zbliżania się do rodzinnego domu w promieniu 50 kilometrów. Nie zdążyli nawet
zabrać ze sobą rodzinnych pamiątek. Po wojnie w dworze mieściła się biblioteka, gabinet lekarski i
sklep. Następnie dwór przeszedł w ręce prywatne. W 2020 roku część wschodnią dworu strawił
pożar. Nowe właścicielki zakupiły zrujnowany zabytek w 2021 roku i natychmiast przystąpiły do prac
dokumentacyjnych i porządkowych. W odbudowanym dworze powstanie Muzeum Klucza
Kobylańskiego.
Miejscowość Kobylany
To malownicza wieś na Płaskowyżu Kobylańskim w południowej części Pogórza Karpackiego, w
dawnej Ziemi Bieckiej. Dzisiaj administracyjnie należy do Gminy Chorkówka w powiecie krośnieńskim.
Przebiegał tędy trakt handlowy, który w 1345 roku wyznaczył król Kazimierz Wielki dla kupców,
jadących drogą z Biecza przez Żmigród, Kobylany, Wietrzno na Ruś Czerwoną. Na tym przedpolu
największej w Karpatach Przełęczy Dukielskiej krzyżowała się ta droga ze szlakiem handlowym
prowadzącym z Gdańska przez Sandomierz na Węgry, omijającym Kraków. Tym szlakiem przejeżdżały
wozy z winem i przepędzano stada koni. Wieś stała się siedzibą wielkich rodów Bogoriów i
Grzymalitów, którzy wystawili tu rezydencję obronną.
Pierwszym znanym właścicielem Kobylan był Janusz Suchywilk herbu Grzymała. Był wówczas jednym
z najważniejszych osób w państwie i jako kanclerz królewski, najbliższym współpracownikiem
Kazimierza Wielkiego. W 1366 roku późniejszy arcybiskup gnieźnieński ustanowił pierwszą ordynację
w Polsce, która dotyczyła zasad dziedziczenia dóbr wchodzących w skład Klucza Kobylańskiego.
Kobylany stały się stolicą administracyjną regionu, a malownicze wzgórze w centrum wsi przez wieki
było miejscem rezydencji kolejnych dziedziców Kobylan: Kobylańskich, Męcińskich, Potockich,
Ponińskich, Peszyńskich, Sulimirskich. Stąd pochodzili średniowieczni rycerze Domarat z Kobylan i
jego brat Jakub, którzy brali udział w bitwie pod Grunwaldem.
Opr. Jolanta van Grieken-Barylanka
Zdjęcie tytułowe wykonał Karol Sulimirski w 2019 roku.